Een gebeurtenis, de eerste Engelse vertaling van De Avonden ! En nog steeds niet gelezen! Veel te lang mee gewacht! Maar nu aarzel ik niet langer, op naar de boekwinkel!
Daar aangekomen blijkt dat er twee edities zijn, een
gebonden en een paperback. Ook zie ik dat het omslagontwerp kleine verschillen
per editie vertoont: de tekening van Bill Bragg op de pocket is afgesneden, die
is op het gebonden boek groter en daarbij zijn titel en auteur hierop cursief
geplaatst i.p.v. rechtop over de hele breedte.
Ik vind het al met al een geslaagd ontwerp, vooral door de sterke tekening (vroeg me even af: ligt er sneeuw? Maar nee, de wandelaar laat geen sporen na) en het doet mij denken aan het omslag van I. Spreekmeester voor de eerste druk uit 1947 (gebonden f 5,25). Zoals gewoonlijk ruik ik aan beide nieuwe boeken. Ik koop de pocketeditie (10,99 euro) en lees hem thuis in één ruk uit.
Dat gretige dóórlezen heeft twee oorzaken: de aard van de
Engelse taal en mijn persoonlijke nieuwsgierigheid naar elke bekende passage
met de vraag hoe die of die zin vertaald zou zijn. Dat maakte het onverwacht
lastig om het boek terzijde te leggen.
It was still dark, in the early morning hours
of the twenty-second of December 1946, on the second floor of the house at
Schilderskade 66 in our town, when the hero of this story, Frits van Egters,
awoke.
Na de eerste, korte vervreemding leest het Engels lekker weg,
al blijft voor mij het Nederlands er steeds doorheen schemeren. Het blijkt een
“vlotlezende”, stijlvolle vertaling, waarbij mij weer de gladstrijkende werking
van het Engels opvalt. Hoe zal ik het zeggen, het is alsof het Nederlands stroever is. Het Engels vloeit
gelijkmatiger voort en de unieke formuleringen steken minder uit, je blijft er
minder aan haken, de archaïsmen en de plechtige woorden verwateren in de
stroom. Zelden ben ik zo dankbaar geweest voor mijn weerbarstige moedertaal.
Ik kan nauwelijks wachten tot ik bij “de Luchtmeesters” ben, het
wordt “the Airmasters”. Warenhuis “het Wespennest” is “the Hornet’s nest”. De
vertaler is hierin consequent; “De groene weiden” blijft “The green pastures”
(titel van de tien jaar eerder uitgebrachte Amerikaanse film), dominee K.W. Twijgzang
wordt the Reverend K.W. Twigsong. Vervreemdend werken de vertrouwde maaltijden die moeder van Egters op tafel zet. De oliebollen blijven onvertaald, er is immers geen alternatief. Zo bleef ik “dubbellezen” tot het einde.
Drawing his lungs full of air, he climbed into
bed. “It has been seen,” he murmured, “it has not gone unnoticed.” He stretched
himself out and fell into a deep sleep.
Zowel de achterflap als de pagina’s vóór de titelpagina
staan vol juichende citaten uit de Engelse en Amerikaanse pers. Ik lees ze met
een vlaag van triomf en toch ook niet zonder een zekere bitterheid, als ik bedenk
ik hoe verguld Reve geweest zou zijn met dit internationale succes.
En nu 70 jaar na publicatie van de Avonden en 11 jaar na de
dood van zijn auteur dan toch nog. Speciaal wrang gezien Reve’s uit frustratie
en armoede ontstane pogingen een Engelse
schrijver te worden in de jaren 50 (Lees het verhaal Lof der Scheepvaart uit Tien
Vrolijke Verhalen). Tot mislukken gedoemde pogingen, zoals zijn toenmalige
vriend W.F. Hermans hem al voorspelde. En die had, ook achteraf, zo niet
altijd, dan toch meestal gelijk.
“Zijn tijd
ver vooruit” (Malcolm Forbes in The National), “Diabolically funny…an
existential masterwork worthy to stand with Beckett or Camus” (Economist) staat
er. En ik denk onwillekeurig: als een Engelse vertaling als deze in 1950
verschenen was, zou Reve dan in 1953 naar Londen vertrokken zijn, had hij dan The Acrobat and other stories (1955)
geschreven, enzovoort. Nutteloze gedachten natuurlijk, vergeefs en onzinnig. De Avonden is een raar boek, erkenning
kwam in eigen land onverwacht vroeg in 1947 en nu, in Engeland en Amerika, weer
onwaarschijnlijk laat.
16 december 2017
Gerard Reve, De
Avonden, een winterverhaal, Amsterdam 1947
Gerard Reve, Tien
vrolijke verhalen, Amsterdam 1961
Verscheur deze brief!
Ik vertel veel te veel, een briefwisseling, Amsterdam 2008
Zie ook: Hermans en koorts
Geen opmerkingen:
Een reactie posten