De bouwplaat

Vrijdagmiddag liep ik nog even over de boekenmarkt op het Spui. Onder de bomen daar leggen een aantal mannen van middelbare leeftijd wekelijks hun boekenkast horizontaal. Tenminste, dat dacht ik vroeger. Maar het zijn doorgewinterde handelaren, die geen traan laten als ze je een mooi boek verkocht hebben. Sommigen waren al begonnen hun handel in plastic kratten te duwen om die vervolgens in hun bestelwagen te stapelen. Bij de eerste kraam trof ik bovenop een toren van overbodig geworden encyclopedieën een bouwplaat van een autobus. Van stevig papier en in verweerde kleuren. De volkomen gelijkwaardige nevenschikking van voor- achter- en onderkant van de bus naast de twee zijkanten had iets ontroerends, nog versterkt door de witte lipjes die als bloemblaadjes de wielen omzoomden. Het geheel was van een knus soort kubisme. Ik kocht de plaat zonder afdingen en liep er snel mee naar huis.

Die bouwplaat voerde me terug naar toen ik een jaar of tien was; met vader aan de grote tafel, het kleed opzij, in de lichtkring van de lamp, en – ho stop! Eerst de instructies lezen! Geduld, veel geduld en nauwkeurigheid moest er worden opgebracht. En het eindproduct van ons moeizame gepruts vond ik steeds weer teleurstellend: de papieren hoekigheid en de kwetsbaarheid van het model maakte het ongeschikt om mee te spelen. Ook als kind vond ik de bouwplaat zelf veel mooier dan het uiteindelijke model en ik voelde mij daar vreemd schuldig over tegenover mijn vader. Nu ben ik onbeschroomd voor de schoonheid van de bouwplaat gevallen en ik denk er niet over om te gaan knippen en plakken.

Thuis meteen even Google naar bouwplaten laten zoeken. Er bestaan papieren bouwplaten van bijna alles; deze vermetele vorm van representatie schrikt nergens voor terug. Niet alleen gebouwen, bruggen en vliegtuigen, maar ook pijporgels, espressopotten en poezen zijn zo gearrangeerd dat je ze met een schaar en plaksel uit het platte vlak kunt optrekken.

En er is zelfs een bouwplaat, schaal 1 op 1, van mijn favoriete vintage camera, de Olympus OM 1! Helaas alleen als in elkaar geplakt model afgebeeld, met alle bouwplaat-modelkenmerken, zoals de rare hoekjes op de ronde vormen van de selftimer en de ring van de belichtingstijden. De soepelheid en de verfijnde afronding van het origineel zijn verdwenen en de papieren versie van de OM1 ziet er even onbeholpen hoekig uit als …



ja, als een sterk vergrote thumbnail (van 150 pixels); ik herken die aloude hoekigheid nu dus als een digitaal effect. Die gedachte blijkt niet uniek: Google toont me een even hoekige, hyperrealistische bouwplaat van de 8bit-vuilnisbak van het Apple OS9. Om grijnzend naast je onwetende bureau te plaatsen ( instructables.com).

Die hoekigheid juist als esthetiek is ook al vóór het digitale tijdperk uitgevonden; de Citroen CX (uit 1974) en de F-117 stealth-bommenwerper (uit 1981) ogen als uit papier gevouwen modellen. Gek genoeg kan ik van beide geen bouwplaat vinden. Daarbij komt de vraag bij me op of er bouwplaten zijn van daarvoor heel geschikte objecten van beeldhouwers zoals Calder of Tajiri. Hoe voor-de-hand-liggend ook, ik kan ze nergens vinden. En er zijn al helemaal geen bouwplaten van niet in de werkelijkheid bestaande dingen, en die ook niet bedoeld zijn om in steen of hout te worden uitgevoerd; bouwplaten dus die geen model van iets zijn maar op zich zelf staande originelen. Le carton pour le carton, om zo te zeggen.

Terwijl ik daar vergeefs naar zoek ontvang ik een email van een vriend die fotograaf is. Onder subject: Heere heeft de gebeden gehoord verwijst hij me naar een site die aankondigt dat Olympus eindelijk besloten heeft de befaamde OM-serie een digitaal vervolg te geven. De nieuwe camera zal volgende maand worden gepresenteerd. Er zijn nog geen afbeeldingen van het eerste model bekend, maar voor de vormgeving van die digitale OM heb ik wel een (hoekige) suggestie.

24 januari 2012